" If you change the way you look at things,
the things you look at change..."
De kracht van gedachten
Om 10 uur ‘s avonds was mijn cliënt nog zijn auto aan het wassen, totdat hij ineens dacht, ik lijk wel gek! Waar ben ik mee bezig? Hij had niet lang daarvoor een hartoperatie gehad. Maar ‘auto wassen vandaag’ stond nog op zijn lijstje van MOET AF. Schrik jij ook wel eens ‘wakker’ in zo’n soort situatie? Of was je gewoon je auto - of waar jij ook mee bezig bent - zonder dat je het door hebt?
Zo dwingend kunnen onze gedachten soms zijn. We creëren onbewust een schijnwerkelijkheid van deadlines en verplichtingen en maken onszelf gek. Ontdek voor jezelf hoe je met mindfulness kunt ervaren dat gedachten geen feiten zijn. In deze blog krijg je nuttige informatie en tips om je vrijheid weer terug te krijgen.
Snel stromende rivier
Laat je je vaak meesleuren door de stroom van je gedachten? Vaak zijn we extra gevoelig hiervoor als we moe zijn, gestrest of onder druk staan. Onze emoties kunnen behoorlijk zwart-wit gedachtes in ons oproepen. Die gedachtes kunnen weer een sterk effect hebben op hoe we ons voelen en op wat we doen. Vaak ontstaan deze gedachten automatisch en nemen ze ons mee in de stroom van denken. We merken het niet.
Door steeds weer bewust te worden van de gedachten en beelden die in ons opkomen is het mogelijk om ruimte te creëren waarbij we de aandacht weer op de ademhaling en het moment kunnen richten. Zo kunnen we gedachten zien voor wat ze zijn en ze ook weer makkelijker laten gaan. Het is alsof je op de oever gaat staan van een snel stromende rivier, je hoeft er niet steeds in te duiken.
Dit geeft ons de mogelijkheid om te zien dat er andere manieren kunnen zijn om te denken over situaties, zodat we vrij zijn van de tirannie van oude gedachtenpatronen, die automatisch in ons opkomen. Essentieel is dat ons emotie-brein kalm is, anders kunnen we niet helder nadenken. Dan kunnen we ons uiteindelijk met mindfulness tot in de diepte gaan realiseren:
- Alle gedachten zijn alleen maar mentale gebeurtenissen
- Gedachten zijn geen feiten (inclusief de gedachten die zeggen dat ze dat wel zijn!)
- Wij zijn niet onze gedachten
Eigen patronen ontdekken
Wat zijn de gedachtes die vaak naar jou schreeuwen dat ze echt waar zijn en dat je daar nu iets mee moet doen? Ze worden zeker gedragen door een emotie, herken je hem? Gedachten en beelden kunnen ons een idee geven van wat er dieper in ons gebeurt; waar zijn we mee bezig, wat zijn onze diepere drijfveren? Dat is waardevolle informatie waar we ons niet altijd even bewust van zijn. Als we mindful zijn, kunnen we ervoor kiezen gedachten in ons bewustzijn te houden zodat we ze opnieuw kunnen bekijken vanuit verschillende perspectieven.
Met regelmatig oefenen worden we meer vertrouwd met onze belangrijkste automatische, niet behulpzame gedachtenpatronen – onze triggers. Met het inlassen van een ‘adempauze’ kunnen we op een andere manier situaties beleven. Let op wat jouw specifieke ‘moeilijke mensen/ situaties’ zijn. Wat zegt het over jou op dit moment in je leven? Wat wil je hiermee? Wat zijn je leerpunten?
Een groot misverstand over mindfulness is dat het gaat om vermijden en niet voelen. Niets is minder waar. Je ontwikkelt als het goed is juist meer focus, helderheid en gevoeligheid. Misschien vraagt deze situatie van jou om een mindful dialoog. Erop af! Met compassie en respect voor jezelf en de ander, spreek je je uit. Dit is een kunst op zich waar we vaak de mist ingaan.
Niemand wil met mij praten
Wanneer we ons op een automatische, niet bewuste manier in een sociale situatie begeven, kunnen we soms de gedachten en beelden die er dan door ons heen gaan geloven, zoals 'niemand wil met mij praten', 'ik zie er belachelijk uit, 'ik hoor er niet bij' of `ze vinden mij vreemd'. Door echter de aandacht te richten op wat er gebeurt van moment-tot-moment, en de situatie te observeren zoals die werkelijk is, worden we ons bewust van wat er echt gebeurt, in plaats van de gebeurtenissen in ons hoofd als "waar" aan te nemen. Zo kunnen we ontdekken dat deze automatische gedachten niet de werkelijkheid zijn en kunnen we nieuwe ervaringen binnen laten komen.
Twijfel
Twijfel is soms goed. Als je iets nog niet zeker weet en verder wilt onderzoeken voordat … Gezond kritisch en open zijn is een goede houding voor onderzoek. Twijfel kan zo ook een voorloper zijn van creativiteit. In de open ruimte van je geest van ‘het nog niet weten’ kan er van alles ontstaan. Maar twijfel kan ook een hindernis zijn. Het belemmert je dan om een stap te zetten, om actie te ondernemen of op de een of andere manier vooruit te gaan. Het is erg belangrijk om daar alert op te zijn.
Bijvoorbeeld, zelfs al wéét je dat regelmatige mindfulness beoefening je veel goeds brengt in je leven en werk, toch ondermijn je je beoefening. De stem van twijfel knaagt op de achtergrond 'het heeft eigenlijk toch niet zoveel zin om dit te doen' of 'dit werkt niet, dus waarom doorgaan?' ‘Ik kan beter iets ‘nuttigs’ gaan doen’. Zo doen we dit op verschillende terreinen in ons leven. Het blokkeert en ondermijnt ons.
De destructieve kracht van negatieve gedachtes
Hier weten we nog maar het topje van de ijsberg van. Er is zoveel interessant onderzoek op dit gebied. Wist je bijvoorbeeld dat als topsporters worden gemeten als ze naar een film kijken, terwijl ze een grote fysieke inspanning leveren, – en zonder dat ze het weten, zijn er hele korte beelden van iemand die boos naar ze kijkt – dat het direct hun prestatie negatief beïnvloedt? Onder meer Prof. Samuele Marcora is nu bezig met dit onderzoek, waarvan de resultaten nog niet gepubliceerd zijn. We zijn hypergevoelig voor negativiteit van anderen maar ook van onszelf.
Herken je je innerlijke criticus? Ik hoor er niet bij, ik zie er belachelijk uit, ik heb het fout gedaan. Dit soort pessimistische gedachten patronen geven ons een gevoel van hulpeloosheid en machteloosheid en vormen één van de belangrijkste factoren die ons tegenhouden om dingen te doen die onze problemen kunnen oplossen. Het is dus speciaal van belang om zulke gedachten te herkennen als negatief denken en ze niet de macht te geven om het toepassen van door jouw geleerde vaardigheden met mindfulness op te geven.
Manieren om je gedachten anders te zien
Een aantal punten die je kunnen helpen in het omgaan met je gedachten:
Kijk naar hoe gedachten binnenkomen en weggaan,
zonder het gevoel te hebben dat je ze moet volgen.
1. Je kunt je gedachten zien als mentale gebeurtenissen in plaats van als een feit. Als de gedachte vaak optreedt en gepaard gaat met dezelfde gevoelens is het verleidelijk om erover te denken als waarheid. Maar het is steeds aan jou om te beslissen welk waarheidsgehalte je eraan geeft en hoe je er mee om wilt gaan.
2. Zet je gedachten op papier, dan zie je ze op een manier die niet zo emotioneel en overweldigend is. Bovendien kan de onderbreking die ontstaat tussen het hebben van de gedachte en het opschrijven ervan, je even tijd geven om stil te staan bij de betekenis ervan.
3. Stel jezelf de volgende vragen: kwam deze gedachte plotseling en automatisch in mijn hoofd? Komt de gedachte overeen met de feitelijke situatie? Is er iets in deze gedachte dat ik in twijfel kan trekken? Hoe zou ik er op een ander tijdstip, in een andere stemming over hebben gedacht? Zijn er ook andere manieren om deze situatie te zien?
4. Voor moeilijke gedachten die erg dominant zijn, kan het soms behulpzaam zijn om deze tijdens de meditatie-oefening te gebruiken als object van je aandacht. Als onderdeel van je bewustzijnsoefeningen kun je deze gedachten met openheid tegemoet treden.
Omgaan met gedachten
Het is zo bevrijdend te zien dat je gedachten slechts gedachten zijn en niet 'jezelf' of 'de werkelijkheid'. Je denkt bijvoorbeeld dat je vandaag een bepaald aantal dingen moet doen. Je herkent het niet als een gedachte, maar handelt alsof het 'de waarheid’ is en daarmee heb je op dat moment een werkelijkheid geschapen waarin je echt gelooft dat al die dingen vandaag gedaan moeten worden. Want anders … ?
Zo voel je je opgejaagd, gespannen en bezorgd zonder eigenlijk zelf te weten waarom. Dus als je zit te mediteren en de gedachte komt op hoeveel je vandaag allemaal nog moet doen, wees er dan alert op dat het een gedachte is, anders ben je alweer met iets anders bezig, zonder dat je er erg in hebt dat je door een opkomende gedachte bent gestopt met mediteren. Je zag het niet als een gedachte maar als een gebod om iets te gaan doen.
Als je er afstand van kunt nemen en kunt zien wat de gedachte werkelijk is, dan zul je overzicht kunnen houden en weten aan welke dingen je voorrang wilt geven. Zo neem je een verstandige beslissing over wat er echt moet gebeuren. Je zult gedurende de dag precies weten wanneer je moet stoppen, zonder jezelf uit te putten of oeverloos te blijven doorpeuteren aan iets wat op dat moment niet zo relevant is. Dus het simpelweg herkennen van je gedachten als gedachten, verlost je van een schijnwerkelijkheid. Het geeft je een helderder beeld en je leven zal niet meer zo door die gedachten bepaald worden.
Vrijheid door mindfulness
Deze bevrijding van de terreur van het denken is een direct gevolg van het mediteren zelf. Wanneer je elke dag een tijdje bezig bent met 'niet-doen', met de ademhaling en de activiteiten in lichaam en geest gadeslaan zonder je met die activiteiten te identificeren, zal er geleidelijk meer kalmte en aandacht in je leven komen. Omdat de geest stabieler wordt en zich minder bezighoudt met de inhoud van het denken, versterken we het vermogen van de geest om zich te concentreren en kalm te zijn.
We versterken onze opmerkzaamheid, telkens als we een opkomende gedachte als gedachte herkennen, de inhoud ervan registreren, onderscheiden hoe sterk de gedachte ons beïnvloedt en de inhoud ervan juist is, dan de gedachte loslaten en teruggaan naar de ademhaling en ons van ons lichaam bewust zijn. We leren onszelf beter kennen en onszelf meer te aanvaarden zoals we werkelijk zijn en niet zoals we zouden willen zijn.
Het denken beheerst ons leven
Bewust of onbewust ben je het grootste deel van je je leven met je gedachten bezig. Mindfulness meditatie is echter een ander proces, dat zich niet bezighoudt met redeneren of overdenken. Door het proces van stille observatie - niet achter het denken aan gaan - hoeven we niet te vechten of te worstelen met onze gedachten of onze gedachten te veroordelen. Als we merken dat een gedachte opkomt, kunnen we er simpelweg voor kiezen die niet te volgen.
Soms, als een gedachte opkomt, verliezen we ons er in. We vereenzelvigen ons er in sterke mate mee. De gedachten razen door ons hoofd en we worden erdoor meegesleept, en dat kan in korte tijd heel ver zijn. We springen op een trein van gedachten die aan elkaar gekoppeld zijn zonder te beseffen dat we dat hebben gedaan, laat staan te weten waar we naartoe gaan.
Ergens onderweg worden we (hopelijk) wakker en realiseren we ons dat we aan het denken zijn, dat er een ritje met ons is gemaakt, of liever: een loopje met ons is genomen. Als we uitstappen, kan dat in een heel andere geestelijke wereld zijn dan toen we aan boord sprongen.
Oefening
Neem nu even de tijd om naar de gedachten te kijken die op dit moment in je hoofd opkomen. Je zou nu als oefening je ogen kunnen sluiten en je voorstellen dat je in een bioscoop naar een leeg scherm zit te kijken. Zolang het leeg is observeer je het lege scherm, als er gedachtes zijn observeer je de gedachten. Die gedachtes verschijnen vanzelf. Je nodigt ze niet uit, ze komen en ze gaan. Wat voor gedachten zijn het precies? Wat gebeurt ermee? Gedachten zijn als magische voorstellingen die echt lijken, wanneer we erin opgaan, maar verdwijnen als we ze bewust gaan bekijken.
Hoe zit het echter met die heftige gedachten die ons raken? Ze trekken onze aandacht, we kijken ernaar en plotseling zijn we vertrokken en in gedachten verzonken. Wat is dat precies? Wat zijn de gemoedstoestanden of de speciale soorten van gedachten die ons steeds weer in hun macht krijgen, zodat we vergeten dat het slechts schijnwerkelijkheden zijn?
Bazig baasje
Het is verbazingwekkend te zien hoeveel macht we onbewust aan gedachten toekennen:
'Doe dit', 'Zeg dat' , 'Denk eraan’, 'Maak plannen' , 'Raak geobsedeerd' , 'Veroordeel'.
Het ziet er grappig uit, dit rijtje geboden, maar het overkomt je vaker dan je je realiseert. Dat bazige baasje kan ons alle hoeken van de kamer laten zien.
Keus aan jou
Het soort gedachten dat we hebben en de invloed die deze gedachten op ons hebben, hangt af van of we het proces begrijpen. Als we ons in een heldere toestand bevinden waarin we ons beperken tot het zien opkomen en weer verdwijnen van gedachten, maakt het niet uit wat voor soort gedachten we in ons hoofd hebben. We zien onze gedachten zoals ze zijn: een voorbijgaande vertoning. We zijn vrij.
Gedachten leiden tot acties en acties hebben weer allerlei gevolgen. In welke gedachten gaan we investeren? Onze opdracht is ze helder te zien, zodat we kunnen kiezen bij welke gedachten we actie ondernemen en welke we moeten laten voor wat ze zijn.
28.000 negatieve gedachtes per dag!
Ter afsluiting een paar pittige cijfers. Doe er je voordeel mee.
Als we vaak gestrest zijn en de vecht-vlucht response staat aan, dan kunnen we dit en nog meer verwachten.
"Schrik niet; onderzoek van de Amerikaanse psycholoog Timothy
Brown en anderen hebben aangetoond dat mensen per dag
gemiddeld zo'n 40.000 gedachten hebben te verwerken. 40.000!
En, nog veel belangrijker, minimaal 70 % van die gedachten zijn
negatief of hebben een alarmerende functie.
Omgerekend betekent dit dat je per dag minimaal 28.000
negatieve gedachten om je oren krijgt. Gedachten over dingen
waar je bang voor bent, waar je je somber over voelt en waar je
voor moet oppassen. Heel veel van wat we meemaken verpakken
we in gedachten, en vervolgens blijven die gedachten telkens weer
terugkomen, ieder dag weer."
Uit: Denk wat je wilt doe wat je droomt, van Gijs Jansen
